(Khoa học kì thú)Loài cây khiến 37 học sinh Nghệ An ngộ độc nguy hiểm thế nào

Liên quan đến loài cây khiến hàng chục học sinh Nghệ An nhập viên ngày 21/4, ông Phạm Văn Thế, Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) cho biết, đó là cây ngô đồng, tên khoa học Hura crepitans L., thuộc họ thầu dầu Euphorbiaceae. Nó còn được gọi mã đầu, vông đồng hoặc ba đậu tây.

"Loài này khác với ngô đồng cảnh Jatropha podagrica, hay dầu lai lá sen, sen bình lục. Ngô đồng cảnh ra hoa đỏ, được trồng khắp thế giới, cao khoảng một mét, thân không gai và gốc phình to như củ. Cây chứa chất độc nên cần cẩn trọng khi trồng trong nhà nếu có trẻ em", ông Thế nói.

Ngô đồng được trồng trong sân trường ở Nghệ An có tên Hura crepitans (bên trái). Còn ngô đồng cảnh Jatropha podagrica (bên phải) được trồng để làm cảnh. Cả hai cùng chứa độc tố.

Theo mô tả của giáo sư Đỗ Tất Lợi trong cuốn Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, thân cây ngô đồng có gai, lá dài 20-30 cm, rộng 15-20 cm; hoa đực mọc thành bông nhiều hoa, còn hoa cái mọc đơn độc. Quả của loài to cứng với khoảng 15-20 mảnh hình múi nổi tròn, cao 5 cm và rộng 10 cm. Hạt của nó có hình mắt chim, phía trên phủ lớp lông.

Cây Hura crepitans có nguồn gốc từ nước nhiệt đới ở châu Mỹ, nhưng được trồng phổ biến ở hầu hết nước nhiệt đới làm cây bóng mát ven đường và vườn hoa. Dù trong hạt có 37% là chất dầu béo, hơn 25% protein, nhưng các nước ít khai thác, chủ yếu dùng làm phân bón do trong trong hạt có chất gây tẩy và độc không thể làm thức ăn cho gia súc. 

Tại Congo (châu Phi), hạt cây được dùng làm thuốc tẩy với liều hai đến ba hạt trong ngày, cao hơn có thể gây ngộ độc chết người.

Hạt và quả cây ngô đồng. Ảnh: Kế Kiên.

Nhựa của cây ngô đồng cũng có độc, nếu vô tình để bắn vào mắt có thể gây sưng đỏ. Người dân Java (Indonesia) thường sử dụng nhựa cây làm thuốc trừ sâu; còn người Brazil dùng nước sắc vỏ thân với liều 1-5 g chữa hủi, nước sắc này có tác dụng tẩy mạnh.

Một chuyên gia khác cho biết, trong Đông y thường dùng vỏ cây ngô đồng làm thuốc tẩy, trị táo bón, chữa mụn nhọt, có thể sắc nước uống. Tuy nhiên, nhựa và hạt của cây chứa chất dầu, độc, gây ảnh hưởng đến đường tiêu hóa và gan, nên nếu trẻ ăn phải sẽ đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn. Nhiều người cho rằng hạt ngô đồng chứa chất toxin độc nhưng hiện ít có nghiên cứu. 

Hàng chục học sinh Nghệ An nhập viên do ăn quả hạt ngô đồng ngày 21/4.

Trước đó chiều 21/4, 37 học sinh khối 6 và 7 ở huyện Quỳ Châu bị đau bụng, buồn nôn do trong giờ ra chơi vô tình ăn quả hạt cây ngô đồng rơi xuống. Ba ngày trước, hơn 20 học sinh tiểu học ở thị xã Cửa Lò gặp tình cảnh tương tự do ăn phải hạt quả của loài cây này. Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An đã yêu cầu tất cả trường học loại bỏ ngay cây có độc, trong đó có ngô đồng.

Bộ Y tế cũng đưa ra khuyến cáo về một số loại cây, hoa có chứa chất gây độc hoặc nghi ngờ gây độc thường gặp như cây ngô đồng, cây thầu dầu... chứa protein độc.

Nơi đón những câu hỏi khoa học kì thú chưa lời giải đáp thỏa đáng của các bạn. Chúc các bạn một ngày vui!